Późnośredniowieczne próby uzasadniania niezależności prawodawczej

Bogdan Szlachta

Data publikacji : 2016-12-21

Tom 7 Nr 19 (2016)

Późnośredniowieczne próby uzasadniania niezależności prawodawczej

Bogdan Szlachta

Dział: ARTYKUŁY VARIA / ARTICLES VARIA

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji hierokratyzmu wypracowanej przez kanonistów w XII‑XIII w. Stanowiła ona kontynuację projektu uzasadniającego nie tylko niezależność prawodawczą Kościoła rzymskiego, ale i pretensje do uniwersalnego prymatu prawodawczego papieża.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Koncepcja hierokratyzmu została zaatakowana zarówno przez zwolenników uniwersalistycznych pretensji cesarza, jak i przez obrońców niezależności partykularnych bytów politycznych. Choć część autorów przełomu XIII/XIV w. (Jan z Paryża) wciąż odwoływała się do koncepcji dualistycznej, wykluczającej podobne pretensje, większość opowiadała się już za hierokratyzmem (Idzi Rzymianin) lub za niezależnością od papiestwa i cesarstwa partykularnych „monarchii narodowych” lub „republik”.

PROCES WYWODU: Poszukiwania tzw. postglosatorów (Baldus de Ubaldis), zmierzające do uzasadnienia niezależności prawodawczej republik północnowłoskich, miały przygotowywać popularny w czasach nowożytnych koncept „suwerenności zewnętrznej”.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Jakkolwiek poszukiwania postglosatorów zmierzały w innym kierunku niż analizy kanonistów, niemniej złożenie ich ustaleń zdaje się istotnym elementem procesu zmierzającego do ukształtowania typowej dopiero dla nowożytności koncepcji suwerenności.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Niezwykle ważna koncepcja prawna i polityczna wypracowana w XIV w. była doniosła nie tylko z punktu widzenia Kościoła, lecz również innych bytów politycznych w okresie późnego średniowiecza i w początkach ery nowożytnej, zwłaszcza w epoce renesansu.

Słowa kluczowe

monarchia ; cesarz ; Kościół rzymski ; papiestwo ; republika ; prawo ; władza ; suwerenność

Inne teksty tego samego autora

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wskaźniki altmetryczne

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Uwagi dotyczące praw autorskich

Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:

Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.

Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:

Bibliografia

Barshack, L. (2006). The Communal Body, the Corporate Body, and the Clerical Body:An Anthropological Reading of the Gregorian Reform. W: L. Besserman (red.), Sacred and secular in medieval and early modern cultures: new essays. New York.

Baszkiewicz, J. (1964). Państwo suwerenne w feudalnej doktrynie. Warszawa.

Berman, H.J. (1995). Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, przeł. S. Amsterdamski. Warszawa.

Boase, T.S.R. (1933). Boniface VIII. London.

Canning, J. (1987). The Political Thought of Baldus de Ubaldis. Cambridge.

Carlyle, A.J. i Carlyle, R.W. (1928). A History of Political Theory in the West. T. V. Edinburgh.

Elshtain, J.B. (2008). Sovereignty. God, State, and Self. New York.

Gilmore, M.P. (1941). Argument from Roman Law in Political Thought 1200 1600. Cambridge, Mass.

Kantorowicz, E. (2007). Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. M. Michalski, A. Krawiec. Warszawa.

Ladner, G.B. (1947). Aspects of Mediaeval Thought. Review of Politics, IX.

Ladner, G.B. (1954). The Concepts of „Ecclesia” and „Christianitas” and their Relation to the Idea of Papal „Plenitudo Potestatis” from Gregory VII to Boniface VIII.

Miscellanea Historiae Pontificae, vol. XVIII: Sacerdozio e Regno da Gregorio VII a Bonifacio VIII. Roma.

Leclerc, J. (1942). Jean de Paris et l’ecclésiologie du XIIIe siècle. Paris.

Leclerc, J. (1952). The Two Sovereignties. A Study of the Relationship between Church and State, transl. H. Montgomery. London.

McIlwain, Ch.H. (1934). The Growth of Political Thought in the West. New York.

Oakley, F. (2003). The Conciliarist Tradition. Constitutionalism in the Catholic Church 1300 1870. Oxford.

Pennington, K. (2012). Władca i prawo (1200 1600). Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej, przeł. A. Pysiak. Warszawa.

Perrin, J.W. (1972). Azo, Roman Law, and Sovereign European States. Studia Gratiana, 15, 92 101.

Piazzoni, A.M. (2004). Historia wyboru papieży, przeł. M. Lehnert. Kraków.

Quaritsch, H. (1982). Souveränität. Entstehung und Entwicklung des Begriffs in Frankreich und Deutschland vom 13. Jh. bis 1806. Berlin.

Runciman, S. (2008). Teokracja bizantyjska, przeł. M. Radożycka Paoletti. Katowice.

Scholz, R. (1903). Die Publizistik zur Zeit Philipps des Schönen und Bonifaz VIII. Stuttgart.

Spruyt, H. (1994). The Sovereign State and Its Competitors. An Analysis of Systems Change. Princeton, NJ.

Streyer, J.R. (1980). The Reign of Philip the Fair. Princeton, NJ.

Szlachta, B. (1999). Hierokratyzm. W: M. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych. T. II. Warszawa, 397 401.

Szlachta, B. (2001). Monarchia prawa. Szkice z historii angielskiej myśli politycznej do końca epoki Plantagenetów. Kraków.

Szlachta, B. (2003). O pojęciu „suwerenność” (kilka uwag historyka doktryn politycznych). Civitas. Studia z filozofii polityki, 7: Suwerenność, 9 70.

Szlachta, B. (2005). Konstytucjonalizm czy absolutyzm? Szkice z francuskiej myśli politycznej XVI wieku. Kraków.

Szlachta, B. (2007). Monarchia prawa? Angielska myśl polityczna doby Tudorów. Kraków.

Szlachta, B. (2015). Suwerenność. W poszukiwaniu (problematycznych) źródeł koncepcji. Horyzonty Polityki, 6(14), 11 34.

Tierney, B. (1955). Foundations of the Conciliar Theory. The Contribution of the Medieval Canonists from Gratian to the Great Schism. Cambridge.

Tierney, B. (1964). The Crisis of Church and State 1050 1300. Englewood Cliffs, N.J.

Ullmann, W. (1975). Law and Politics in the Middle Ages. An Introduction to the Sources of Medieval Political Ideas. Cambridge.

Wilks, M. (1964). The Problem of Sovereignty in the Later Middle Ages. The Papal Monarchy with Augustinus Triumphus and the Publicists. Cambridge.