Abstract

Relacja między religią i wspólnotą polityczną, która została ukształtowana w ramach systemów politeistycznych, doprowadziła do wytworzenia zjawiska religii państwowej. Pierwsze jej ślady napotykamy
w starożytnym Egipcie i Sumerze. W Egipcie faraonowie uważani byli za wcielenie boga Horusa, którego imię przyjmowali, obejmując tron. Faraonowie przewodniczyli ceremoniom religijnym. Byli również odpowiedzialni za utrzymywanie trwania Maat – boskiego porządku świata, gwarantującego zachowanie ładu, harmonii, równowagi, sprawiedliwości i prawa. W Sumerze z kolei państwa-miasta posiadały swoich bogów opiekuńczych, którzy spośród całego panteonu bóstw cieszyli się szczególnymi względami. Władcy sumeryjscy i akadyjscy często przewodniczyli religijnym praktykom. Niektórzy z nich wchodzili do panteonu bogów, bądź to po śmierci (Gilgamesz, Sargon Wielki), bądź za życia (Gudea z Lagasz, Szulgi z Ur). Również państwa-miasta greckie posiadały swoich bogów, których wyjątkowy kult w danym mieście gwarantować miał ze strony boskiego opiekuna bezpieczeństwo i pomyślność całej wspólnoty. Ogromną rolę odgrywała religia państwowa w starożytnym Rzymie. Po pierwsze, była czynnikiem integrującym mieszkańców. Po
drugie, wzmacniała znaczenie i doniosłość instytucji państwowych. Wraz z rozwojem imperialnym, poszukując bardziej uniwersalnych form religijno-politycznych, rozwinął się m.in. kult cesarzy, zarówno
żywych, jak i zmarłych.