Abstrakt

Jednymi z kluczowych problemów dotyczących życia społecznego człowieka są zagadnienia władzy i wspólnotowości. Problematyka ta jest niezwykle ważna i doniosła zarówno z perspektywy teoretycznej, jak i praktycznej. Już w refleksji filozoficznej starożytnej Grecji kwestie te pojawiły się jako pierwszoplanowe zagadnienia w namyśle nad człowiekiem i państwem. Przede wszystkim akcentowano specyficzny charakter życia społecznego człowieka na tle funkcjonowania innych stworzeń społecznych. Przykładowo według Arystotelesa społeczne życie człowieka ma wymiar nie wyłącznie, ani nawet nie przede wszystkim utylitarno-materialny. Człowiek, stwierdza Stagiryta, łączy się z innymi ludźmi nawet wówczas, gdy nie potrzebuje żadnej korzyści materialnej. Czyni tak ze względu na przyrodzoną mu potrzebę przyjaźni. Co więcej, przekonuje Arystoteles, ludzkie społeczności wszystkich poziomów rozwoju (oikos, kome, polis) zasadzają się na przynależnej wyłącznie człowiekowi (jako jego differentia specifica) rozumności, która manifestując się w mowie, umożliwia rozróżnianie od siebie tego, co pożyteczne i szkodliwe, oraz tego, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe. W ten sposób według twórcy Liceum wspólnotowość człowieka nie tylko ma charakter zgodny z jego naturą, ale dodatkowo – poprzez właśnie aktualizację tej natury – nabiera charakteru etycznego. Czynnikiem, który w życiu wspólnotowym człowieka określa sprawiedliwość, jest z kolei władza polityczna. Wspólnota polityczna, czy też polis, jest przeto najdoskonalszą ze wspólnot, w dodatku obejmującą wszystkie inne wspólnoty.