Samorząd terytorialny jako instytucja naprawy demokracji we współczesnej polskiej myśli politycznej

Grzegorz Radomski

doi:10.35765/hp.2478

Data publikacji : 2023-12-31

Tom 14 Nr 49 (2023)

Samorząd terytorialny jako instytucja naprawy demokracji we współczesnej polskiej myśli politycznej

Grzegorz Radomski

https://orcid.org/0000-0001-6843-6693

DOI: https://doi.org/10.35765/hp.2478

Dział: ARTYKUŁY VARIA / ARTICLES VARIA

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Głównym celem jest analiza dyskursu dotyczącego wykorzystania instytucji samorządu terytorialnego do przezwyciężenia kryzysu demokracji. Cele szczegółowe to prezentacja propozycji dotyczących rozwoju samorządności w Polsce, a także przekształcenia Senatu w izbę samorządową.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie miejsca i roli samorządu w polskim dyskursie publicznym po 1989 roku ze szczególnym uwzględnieniem okresu po 2015 roku. Podstawową metodą badawczą zastosowaną w tekście jest analiza treści. Jej uzupełnienie stanowią metoda instytucjonalna oraz komparatystyczna. W celu odpowiedzi na pytania badawcze przeanalizowano publicystykę, prasę oraz wypowiedzi medialne.

PROCES WYWODU: W rozważaniach wstępnych ukazano potencjalną rolę samorządu jako instytucji sprzyjającej poczuciu bezpieczeństwa obywatelskiego. W kolejnych fragmentach analizie poddano koncepcję demokratyzacji demokracji za pomocą samorządu oraz instytucjonalne projekty modyfikacji samorządu i zwiększenia jego roli poprzez przekształcenie Senatu w izbę samorządową. Zaprezentowano też krytyczny wobec instytucji samorządu dyskurs.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W artykule wykazano, iż samorząd odgrywa istotną rolę w projektach naprawy demokracji. Dostrzega się jego rolę wychowawczą, ekonomiczną. Istotną rolę odgrywa wymiar instytucjonalny. W tym ostatnim wypadku obok idei powołania izby samorządowej obecne są koncepcje wzmocnienia pozycji ustrojowej samorządu poprzez ograniczenie roli wojewódzkiej administracji państwowej. Nawet środowiska dostrzegające wady samorządności uznają rolę tej instytucji jako instrumentu naprawy demokracji.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W dyskursie publicznym w Polsce podkreśla się, iż samorząd terytorialny może odegrać rolę instytucji sprzyjającej partycypacji obywatelskiej, a tym samym znacząco przyczynić się do przezwyciężenia kryzysu demokracji. Rolę taką może odegrać tylko samorząd zreformowany. Wizje przekształceń tej instytucji przybierają jednak różne kształty.

Słowa kluczowe

samorząd terytorialny ; kryzys demokracji ; myśl polityczna ; demokratyzacja ; decentralizacja.

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wskaźniki altmetryczne

Licencja

Uwagi dotyczące praw autorskich

Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:

Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.

Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:

Bibliografia

Adamowicz, P. (2018). Gdańsk jako wspólnota. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Backer, R. & Rak, J. (2020). Elementy procesu badawczego myśli po-litycznej. Wprowadzenie do badania empirycznego. Myśl Poli-tyczna, 3(4), 67–78.

Barber, B. (2014). Gdyby burmistrzowie rządzili światem. Dysfunkcyjne kraje, rozkwitające miasta. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.

Bilewicz, A. (2013). Państwo niedomiasto, czyli o prawie do wsi. Nowe Peryferie, 8. http://nowe-peryferie.pl/index.php/2013/08/panstwo-niedomiasto-czyli-o-prawie-do-wsi/ (dostęp: 12.02.2014).

Bojarowicz, T. (2020). Pomiędzy decentralizacją a omnipotencją. Stosunek samorządu terytorialnego i administracji rządowej w II i III Rzeczypospolitej. Polityka i Społeczeństwo, 18(2), 9–24.

Bucholc, M. (2016). Złożoność, kryzys i zaangażowanie. W W. Skąpska, M.S. Szczepański, & Ż. Stasieniuk (Red.). Co po kryzysie (s. 129–142). Warszawa: PTS.

Dobra zmiana w samorządzie (2018), program wyborczy Prawa i Sprawiedliwości. Warszawa.

Dudek, A. (2021). Neoautorytaryzm kontra późny komunizm. Spór o kształt polskiej demokracji po 2015 roku. W K. Walecka, & K. Wojtas (Red.). Między demokracją liberalną a nieliberalną (s. 48–68). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.

Fundacja Batorego (2021). Samorządna Rzeczpospolita 40 lat później. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/10/Samorzadna.Rzeczpospolita.40.lat_.pozniej.pdf (dostęp: 23.12.2023).

Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej (2023, 21 marca). Potrzeba zmian w samorządzie. https://frdl.org.pl/aktualnosci/potrzeba-zmian-w-samorzadzie-dyskusja-podczas-kongresu-przewodniczacych-w-wisle (dostęp: 24.06.2023).

Gawłowski, R., & Makowski, K. (2022). Sejmowe komisje do spraw sa-morządu terytorialnego w latach 1989–2015. Warszawa: Wydaw-nictwo Sejmowe.

Gendźwiłł, A., & Wiszejko-Wierzbicka, D. (2022). Polki i Polacy o samorządności. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/RAPORT_Polki.i.Polacy.o.samorzadnosci.pdf (dostęp: 02.04.2023).

Harvey, D. (2012). Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja. A. Kowalczyk (Tłum.). Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.

Jaśkowski, R. (2022, 27 maja). Ostatni bastion walki o demokrację. https://liberte.pl/samorzad-ostatni-bastion-walki-o-demokracje/ (dostęp: 23.05.2023).

Jędrzejczyk, A. (2023, 14 maja). „Umówmy się na Polskę dla ludzi”. Czy jedno województwo może być konserwatywne a drugie lewicowe? https://oko.press/polska-samorzadowa-wojewodztwa-umowmy-sie-na-polske (dostęp: 20.05.2023).

Karwelis, J. (2018, 13 września). Samorządowy lek na (niecałe) ustrojo-we zło: debata „Rzeczpospolitej” – Jerzy Karwelis. https://www.rp.pl/opinie-prawne/art9636721-samorzadowy-lek-na-niecale-ustrojowe-zlo-debata-rzeczpospolitej-jerzy-karwelis (dostęp: 24.02.2023).

Kisilowski, M. & Wojciuk, A. et al. (2023) Umówmy się na Polskę. Kraków: Znak.

Koczanowicz, L. (2022). Niedokończone polityki. Demokracja, populizm, autokracja. Kraków: Wydawnictwo Pasaże.

Kowalewski, M. (2016). Protest miejski. Przestrzenie, tożsamości i praktyki niezadowolonych mieszkańców miast. Kraków: Wydaw-nictwo Naukowe Nomos.

Lewandowski, A. (2022). Endogenne źródła kryzysu demokracji li-beralnej jako przedmiot badań. Horyzonty Polityki, 13(44), 85–10. http://dx.doi.org/10.35765/hp.2299

Majcherkiewicz, T. (2017). Kariery polityków regionalnych i nowe ścieżki karier w ujęciu teorii wielopoziomowej. Studia Lokalne i Regionalne, 2(68), 69–87. http://dx.doi.org/10.7366/150949956804

Majer, D. (2014). Odrodzenie miast. Warszawa: Wydawnictwo Na-kowe Scholar.

Matyja, R. (2023). Narracja pilnie poszukiwana. Tygodnik Powszech-ny, 49, 23–25.

Mergler, L. (2020, 5 października). Samorządy dla Polski czy dla mieszkańców? https://kongresruchowmiejskich.pl/nasze-tematy/demokracja-miejska/item/72-samorzady-dla-polski (dostęp: 15.06.2023).

Palska, H. (1999). Badacz społeczny wobec tekstu. Niektóre proble-my analizy jakościowej w socjologii i teorii literatury. W H. Domański, K. Lutyńska, & A. Rostocki. Spojrzenie na metodę. Studia z metodologii badań socjologicznych. Warszawa: Wydaw-nictwo IFIS PAN.

Popławski, M. (2016). Zawoalowany centralizm? Próba określenia stanowiska Prawa i Sprawiedliwości wobec samorządu teryto-rialnego prezentowanego w programach i deklaracjach politycz-nych z lat 2005–2007. W D. Karnowska. Demokracja w Polsce po 2005 roku (s. 66–80). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Program Prawa i Sprawiedliwości. Wybory samorządowe, 2014.

Radomski, G. (2017). Spory o samorząd terytorialny w polskiej myśli politycznej po 1989 roku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mi-kołaja Kopernika.

Radomski, G. (2018). Idea izby samorządowej jako istotnego ele-mentu struktury organizacyjnej państwa w polskiej myśli poli-tycznej po 1989 roku. e-Politikon, 26, 8–32.

Radomski, G. (2020). Strategie rozwoju samorządności we współ-czesnej polskiej myśli politycznej. W J. Laskowska, & A. Lutrzykowski. Problemy strategii rozwoju terytorialnego oraz re-witalizacji struktury społeczne. Włocławek: Państwowa Uczelnia Zawodowa we Włocławku.

Rzeczpospolita samorządowa. Program wyborczy ludowców na wybory samorządowe 2018 (2018, 15 listopada).

Rzeczycki, M. (2018, 2 września), Wyjście z wojny polsko-polskiej pro-wadzi przez reformę Senatu. https://klubjagiellonski.pl/2018/09/02/wyjscie-z-wojny-polsko-polskiej-prowadzi-przez-reforme-senatu/ (dostęp: 23.12.2023).

Sanecka-Tyczyńska, J. (2018). Racja stanu we współczesnej polskiej myśli politycznej. 2001–2015. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Sieć Obywatelska Watchdog (2023, 17 marca). Samorząd w czasie pandemii. https://siecobywatelska.pl/samorzad-w-pandemii/ (do-stęp: 23.06.2023).

Sutowski, M. (2019, 21 stycznia). Przyłączyć Polskę do Wolnego Mia-sta. https://krytykapolityczna.pl/kraj/przylaczyc-polske-do-wolnego-miasta/ (dostęp: 11.05.2021).

Szczepaniak, K. (2012). Zastosowanie analizy treści w badaniach artykułów prasowych – refleksje metodologiczne. Acta Universi-tatis Lodziensis. Folia Sociologica, 42, 83–112.

Sześciło, D. (Red.) (2019). Polska samorządów. Silna demokracja, sku-teczne państwo. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.

Szymański, A. (2020). Podejście teoretyczne do badania demokraty-zacji i autokratyzacji na poziomie lokalnym i regionalnym. Poli-tyka i Społeczeństwo, 18(2), 57–74.

Święcicki, Ł. (2019). Samorząd terytorialny w czasach kryzysu de-mokracji liberalnej. W Gmitruk, J., & Skoczek, T. (Red.), Samo-rząd – kultura – Europa (s. 57–70). Warszawa: Muzeum Niepodle-głości w Warszawie.

Taleb, N.N. (2018). Skin in the game. Hidden asymmetrics in daily life. New York: Penguin Random House.

Trembicka, K. (2015). O potrzebie wykorzystania źródeł w politologicznych badaniach myśli politycznej. Humanites and Social Sciences, vol. 20, nr 22, 191–201. http://dx.doi.org/10.7862/rz.2015.hss.29

Walecka, K. (2021). Przekraczając Rubikon – między kryzysem a upadkiem demokracji. W K. Walecka, & K. Wojtas (Red.). Mię-dzy demokracją liberalną a nieliberalną (s. 37–50). Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.

Wałachowski, J., & Kucharczyk, J. (2022, 31 grudnia). Czy naprawdę chcemy, żeby samorządy przejęły władzę w Polsce. https://klubjagiellonski.pl/2022/12/31/czy-naprawde-chcemy-zeby-samorzady-przejely-wladze-w-polsce/ (dostęp: 10.05.2023).

Total abstract views : 120

PDF Downloads : 140