Abstract

Trudno przecenić znaczenie debaty publicznej w okresie Sejmu Czteroletniego dla charakterystyki myśli politycznej ostatnich lat dawnej Rzeczypospolitej. To szczególne i bezprecedensowe doświadczenie polityczne i intelektualne, angażujące publicznie niezliczoną ilość głosów obywatelskich, ujawniło bowiem z wyjątkową gwałtownością podstawowe właściwości i napięcia przedrozbiorowej polityczności polskiej, przeżywającej wówczas największy, wymuszony przecież formułą nieustannej debaty „wielkosejmowej”, okres rozwoju. Przeglądając stronice licznych „myśli”, „uwag”, „listów” czy „głosów” obywatelskich, zawartych zwykle w formie niewielkich, nierzadko anonimowych broszur, spostrzeżemy bez trudu u ich autorów doskonałą świadomość potrzeby „wymowy” w ważnym dla kraju momencie politycznym. Towarzyszyło jej zwykle poczucie obowiązku obywatelskiej troski o ojczyznę i – jak należy sądzić – zrozumienie praktycznej wagi poruszanych w pismach problemów. Niemal wszyscy uczestnicy tych sporów publicystycznych, rozumieli, że praca zgromadzonych w Warszawie pod węzłem konfederacji stanów Rzeczypospolitej i obradujących – jak się miało okazać – nieprzerwanie przez blisko cztery lata, przyniesie wielkie i przełomowe rozstrzygnięcia prawodawcze. Rozumieli zapewne, że prawodawstwo to zależeć będzie w znacznej mierze od przebiegu i rezultatu debaty publicznej, na którą mogli przecież znacząco wpłynąć...