Endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej jako przedmiot badań

Arkadiusz Lewandowski

doi:10.35765/hp.2299

Data publikacji : 2022-09-29

Tom 13 Nr 44 (2022)

Endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej jako przedmiot badań

Arkadiusz Lewandowski

https://orcid.org/0000-0002-8161-2257

DOI: https://doi.org/10.35765/hp.2299

Dział: ARTYKUŁY TEMATYCZNE / THEMATIC ARTICLES

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest określenie głównych założeń podejścia do problematyki współczesnej kondycji liberalnej demokracji, skupionego na endogennych i immanentnych źródłach kryzysu demokracji liberalnej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy wyraża się w postaci pytań: a) jakie argumenty, podnoszone we współczesnej dyskusji naukowej, przemawiają za potrzebą zwrócenia uwagi na wewnętrzne i immanentne dla demokracji liberalnej procesy postrzegane jako źródło kryzysu?; b) jakie procesy i zjawiska, które mają miejsce wewnątrz demokracji liberalnej, należy traktować za istotne źródła jej kryzysu? Na potrzeby artykułu zastosowano metodę analizy krytyki źródłowej, syntezę literatury naukowej, jak również metodę analizy i konstrukcji logicznej.

PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności zaprezentowane zostały założenia metodologiczne badań. Następnie dookreślona została kategoria kryzysu demokracji liberalnej. Kolejna część tekstu to analiza obszarów źródeł kryzysu współczesnej demokracji liberalnej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W ramach artykułu określone zostały główne endogenne źródła kryzysu demokracji liberalnej, na jakie wskazują współcześni badacze zjawiska operujący w analizowanym paradygmacie. W ramach systematyzacji źródeł kryzysu demokracji istotne okazało się uwzględnienie zarówno procesów o charakterze ogólnym, dotyczącym zmian „warunków zakresowych” demokracji, jak i zjawisk immanentnych dla demokracji.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Współczesne studia nad demokracją liberalną i jej kryzysem powinny wziąć pod uwagę perspektywę źródeł endogennych. Uwzględnienie problemów, które stanowią niejako naturalny element demokracji liberalnej jako źródeł kryzysu, pozwoli skuteczniej analizować to zjawisko, jak i prognozować przyszłość oraz rozwój tak demokracji, jak i polityki.

Słowa kluczowe

kryzys demokracji liberalnej ; źródła kryzysu ; elitaryzacja ; deprywacja ; populizm

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wskaźniki altmetryczne

Licencja

Uwagi dotyczące praw autorskich

Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:

Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.

Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:

Bibliografia

Afeltowicz, Ł., & Pietrowicz, K. (2008). Koniec socjologii, jaką znamy, czyli o maszynach społecznych i inżynierii socjologiczne. Studia Socjologiczne, 3(190), 43–73.

Antoszewski, A. (2018). Demokracja nieliberalna jako projekt poli-tyczny. W K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz & J. Wiśniewska-Grzelak (Red.), Zmierzch demokracji liberalnej? (s. 51–67). Warszawa: Ofi-cyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Apanowicz, J. (2003). Metodologia nauk. Toruń: Towarzystwo Nau-kowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.

Applebaum, A. (2020). Zmierzch Demokracji. Zwodniczy powab auto-rytaryzmu. Warszawa: Wydawnictwo Agora.

Bealey, F. (1996). Democratic Elitism and the Autonomy of Elites. International Political Science Review, 17(3), 319–331. DOI: 10.1177/019251296017003009.

Borkowska-Nowak, M. (2021). Słabość liberalnej demokracji dźwi-gnią sukcesu partii antyestablishmentowych. Chantal Mouffe o wyzwaniach polityczności. Roczniki Filozoficzne, LXIX (2), 329–346.

Chedia, I. (2020). Democracy in crisis. The Copernicus Journal of Polit-ical Studies, 2, 73–83. https://doi.org/10.12775/CJPS.2020.015

Chojnowski, D. (2017). Carl Schmitt – myśliciel walki – czyli precz z fałszywym politycznym liberalnym konsensusem. Societas Et Ius, 6, 125–156. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/SEI.2017.007

Corning, A.F. (2000). Assessing perceived social inequity: A relative deprivation framework. Journal of Personality and Social Psycholo-gy, 78 (3), 463–477. DOI: 10.1037//0022-3514.78.3.463.

Crouch, C. (2004). Post-Democracy. Cambridge: Polity.

Crouch, C. (2015). Osobliwa nie-śmierć neoliberalizmu. Toruń: Wy-dawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Drinóczi, T., & Bień-Kacała, A. (2021). Illiberal constitutionalism in Poland and Hungary : the deterioration of democracy, misuse of hu-man rights and abuse of the rule of law. New York: Routledge.

Dobrowolski, T. (2017). „Ucieczka od wolności” – Kryzys zaufania do demokracji liberalnej. Zjawisko przejściowe czy długotrwała tendencja? Krakowskie Studia Międzynarodowe, XIV (4), 151–168.

Dudała, R. (2019). System polityczny współczesnych Włoch. Dynamika zmian. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskie-go.

Eatwell, R., & Goodwin, M. (2020). Narodowy populizm. Zamach na liberalną demokrację. Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga Post Factum.

Engelking, W. (2019). Carla Schmitta krytyka liberalizmu w latach 1916–1938. Próba syntezy i interpretacji. Czasopismo Praw-no-Historyczne, LXXI (2), 137–164.

Feather, N.T. (2015). Analyzing relative deprivation in relation to deservingness, entitlement andresentment. Social Justice Research, 28(1), 7–26. DOI: 10.1007/s11211-015-0235-9.

Filipowicz, S. (2015). Kryzys demokracji. Krok w kierunku diagnozy. W J.G. Otto (Red.), Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy poli-tyczne (s. 19–36). Warszawa: Wydawnictwo Elipsa.

Fuchs, S. (1992). The Professional Quest for Truth: A Social Theory of Science and Knowledge. Albany: SUNY Press.

Fuchs, S. (1993). Three Sociological Epistemologies. Sociological Per-spectives, 36(1), 23–44.

Fukuyama, F. (2020). Tożsamość. Współczesna polityka tożsamościowa i walka o uznanie. Warszawa: Dom Wydawniczy Rebis.

Harari, Y.N. (2018). 21 lekcji na XXI wiek. Warszawa: Wydawnictwo Literackie.

Hayward, J. (2010). Populistyczne wyzwanie dla demokracji elit w Europie. W O. Wysocka (Red.), Populizm (s. 309–337). Warsza-wa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Hermet, G. (2010). Przemiana populizmu. W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Populizm w Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 35–48). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.

Holmes, S., & Krastew, I. (2020). Światło, które zgasło. Jak Zachód za-wiódł swoich wyznawców. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Poli-tycznej. (wersja MOBI).

Inglehart, R.F., & Norris, P. (2016). Trump, Brexit, and the Rise of Populism: Economic Have-Nots and Cultural Backlash. Harvard Kennedy School Faculty Research Working Papers, RWP16-026. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2818659

Kasińska-Metryka, A. (2018). Demokracja liberalna w okowach „nowego populizmu”. W K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz & J. Wi-śniewska-Grzelak (Red.), Zmierzch demokracji liberalnej? (s. 120–130). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Korolczuk, E. (2019). Populizm, nierówności i uwiąd obywatelstwa so-cjalnego. W J. Żakowski (Red.), Almanach 2019–2020 (s. 140–151). Warszawa: Fundacja Collegium Civitas.

Kulas, P. (2018). Antyelitarna narracja współczesnej polskiej prawi-cy. Przegląd Socjologii Jakościowej, 14(4), 14–39. DOI: http://dx.doi.org/10.18778/1733-8069.14.4.02.

Levitsky, S. & Ziblatt, D. (2018). Tak umierają demokracje. Łódź: Fun-dacja Liberte!

Lewandowski, A. (2021a). Elitist Democracy as the Root of Populist Counter-Revolution: A Theoretical Approach. Historia i Polityka, 38(45), 145–155. DOI: http://dx.doi.org/10.12775/HiP.ISSN 1899-516 0, e-ISSN 2391-7652

Lewandowski, A. (2021b). Polityczna imitacja jako źródło współcze-snej kontrrewolucji w postkomunistycznej Europie – próba ujęcia teoriopolitycznego. Polityka i Społeczeństwo, 2(19), 93–97. DOI:10.15584/polispol.2021.2.6.

Maj, P. (2019). Axiological Sources of Democratic Transformations of Political Systems into Illiberal Democracies – On the Example of the Republic of Poland (2015–2019). Przegląd Prawa Konstytucyj-nego, 6(52), 281–296. DOI: 10.15804/ppk.2019.06.21

Markowska, B. (2018). Epistemologiczne źródła kryzysu demokracji liberalnej, Civitas. Studia z filozofii polityki, 22, 50–70. DOI 10.35757/CIV.2018.22.03

Mouffe, Ch. (1999). Carl Schmitt and the paradox of liberal democ-racy. W Ch. Mouffe (Red.), The Challenge of Carl Schmitt (s. 38–53). London–New York: Verso Books.

Mounk, Y. (2019). Lud kontra demokracja. Dlaczego nasza wolność jest w niebezpieczeństwie i jak ją ocalić. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna.

Mudde, C. (2004). The Populist Zeitgeist. Government & Opposition, 3, 541–563.

Müller, J.-W. (2003). A Dangerous Mind. Carl Schmitt in Post-War Eu-ropean Thought, New Haven–London: Yale University Press.

Müller, J.-W. (2020). Strach i wolność. O inny liberalizm. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna [format MOBI].

Naim, M. (2013). The End of Power: From Boardrooms to Battlefields and Churches to States, Why Being In Charge Isn’t What It Used to Be. New York: Basic Books.

Niedźwiedzki, A. (2021). Ewolucja liberalnego paradygmatu prawa i gospodarki międzynarodowej. W M. Jastrzębski, W. Trempała & M. Wałdoch (Red.), Utopie i dystopie: wizje polityki w ustrojów po-litycznych (s. 57–75). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.

Olender, K. (2021). Globalne procesy erozji demokracji w perspektywie czynników politycznych, społecznych i medialnych. Horyzonty Polityki. 12(39), 89–104. DOI: 10.35765/HP.1993

Pelinka, A. (2010). Populizm w Europie – w poszukiwaniu znaczenia mglistego pojęcia. W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Po-pulizm e Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 17–34). Warsza-wa: Oficyna Wydawnicza.

Przeworski, A. (2019). Crises of Democracy. Cambridge: Cambridge University Press.

Przeworski, A. (2022). Kryzys demokracji. Wszystko Co Najważniej-sze, 39. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/adam-przeworski-kryzys-demokracji/

Riedel, R. (2010). Populizm jako wyzwanie dla współczesnego rozu-mienia demokracji (w wariancie przedstawicielskim). W J.-M. De Waele & A. Pacześniak (Red.), Populizm e Europie. Defekt i przejaw demokracji? (s. 133–144). Warszawa: Oficyna Wydawnicza.

Rosicki, R. (2012). Kryzys demokracji liberalnej – wybrane problemy rządzenia, legitymizacji i reprezentacji. W M. Kołodziejczak & R. Rosicki (Red.), Od teorii do praktyki politycznej: księga jubileu-szowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Blokowi z okazji 40-lecia pracy naukowej i 70-lecia urodzin (s. 241–258). Poznań: Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytet Adama Mic-kiewicza.

Runciman, D. (2019). Jak kończy się demokracja. Warszawa: Fundacja Kultury Liberalnej.

Sandel, M. (2020). Tyrania merytokracji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (wersja MOBI).

Schmitt, C. (2012). Teologia polityczna i inne pisma. Warszawa: Wy-dawnictwo Aletheia.

Sojak, R. (2004). Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako per-spektywa ogólnej teorii społeczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Srnicek, N., & Williams A. (2019). Wymyślając przyszłość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Sulikowski, A. (2020). Demoliberalizm, populizm, autorytaryzm. Kryzys hegemonii i poszukiwanie (nowego) prawniczego logosu. Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem, 42(3), s. 29–45. DOI: 10.19195/2300-7249.42.3.2

Szułdrzyński, M. (2020). Media społecznościowe kontra liberalna demokracja jaką znamy. W M. Bernaczyk, T. Gąsior, J. Misiuna, & M. Serowaniec (Red.), Znaczenie nowych technologii dla jakości systemu politycznego. Ujęcie politologiczne, prawne i socjologiczne (s. 27–39). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Koper-nika.

Święcicki, Ł. (2016). Carl Schmitt i Leo Strauss. Krytyka pozytywizmu prawniczego w niemieckiej myśli politycznej. Warszawa: Wydaw-nictwo von Borowiecky.

Wróblewski, M. (2020). Superroznosiciele wątpliwości. Sceptycyzm i teorie spiskowe w dobie koronawirusa. Dyskurs i Dialog, 4, 23–53. DOI 10.5281/zenodo.4337517

Zielonka, J. (2018). Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie. War-szawa: Wydawnictwo PWN (wersja MOBI).

Zybertowicz, A., Gurtowski, M., Tamborska, K., Trawiński, M., & Waszewski, J. (2015). Samobójstwo oświecenia? Jak neuronauka i nowe technologie pustoszą ludzki świat. Kraków: Wydawnictwo Kasper.

Total abstract views : 163

PDF Downloads : 161