Zjawisko depopulacji w Polsce jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego

Wiesława Lizińska; Roman Kisiel

doi:10.35765/hp.2289

Data publikacji : 2022-09-29

Tom 13 Nr 44 (2022)

Zjawisko depopulacji w Polsce jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego

Wiesława Lizińska

https://orcid.org/0000-0002-6957-2846

Roman Kisiel

https://orcid.org/0000-0002-3282-1378

DOI: https://doi.org/10.35765/hp.2289

Dział: ARTYKUŁY VARIA/ARTICLES VARIA

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem analiz jest zdiagnozowanie sytuacji demograficznej w Polsce ogółem – w ujęciu regionalnym oraz w relacji do podstawowego miernika wzrostu i rozwoju gospodarczego, jakim jest wskaźnik produktu krajowego brutto.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest ocena sytuacji demograficznej i wskazanie znaczenia zjawiska depopulacji jako determinanty rozwoju społeczno-gospodarczego. W artykule wykorzystano krytyczną analizę piśmiennictwa. Przeprowadzono analizę danych dotyczących sytuacji demograficznej w Polsce według typologii Webba, zjawiska depopulacji, wzrostu i rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem wskaźnika PKB per capita.

PROCES WYWODU: Pierwsza część wywodu odnosi się do wskazania znaczenia wzrostu i rozwoju gospodarczego. Druga do wyników analiz, mających na celu zdiagnozowanie na podstawie danych ze statystyki publicznej sytuacji demograficznej w Polsce, w ujęciu regionalnym oraz w relacji do podstawowego miernika wzrostu i rozwoju gospodarczego – PKB.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zdiagnozowano niekorzystnie postępującą sytuację demograficzną. Proces depopulacji w głównej mierze generowany jest z powodu ujemnego przyrostu naturalnego. Dziesięć województw to regiony dualnie depopulacyjne. Regiony dualnie lub jednostronnie aktywne, to obszary o średnim oraz wysokim poziomie PKB. Sytuacja demograficzna była najsilniej kreowana przez ujemny przyrost naturalny i ujemne saldo migracji w dwóch regionach: o bardzo niskim i średnim poziomie PKB.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMEDACJE: Wskazano na niekorzystną tendencję ubytku ludności ze względu na ograniczone możliwości skutecznego stymulowania wzrostu przyrostu naturalnego. W trudnej sytuacji są regiony dualnie nieaktywne. Kierunku wyboru narzędzi polityki społeczno-gospodarczej można poszukiwać uwzględniając fakt, że dualnie aktywne regiony to regiony o relatywnie korzystniejszej i poprawiającej się sytuacji gospodarczej. Należy również poszukiwać alternatywnych stymulant współczesnego rozwoju, ale także tworzyć i promować walory tych regionów pod kątem warunków życia, przyczyniając się nie tylko do ograniczania odpływu ludności, ale także jej napływu.

Słowa kluczowe

demographic situation ; depopulation ; socio-economic development

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wskaźniki altmetryczne

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Uwagi dotyczące praw autorskich

Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:

Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.

Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:

Bibliografia

Bartosiewicz, B. (2016). Polityka rozwoju lokalnego w kurczących się małych miastach. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 418, 22–31. DOI: 10.15611/pn.2016.418.02.

Biały, Sz., & Długosz, Z. (2015). Typologia demograficzna krajów Europy wg Webba w latach 2005–2025. Kultura i Polityka: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, 18, 151–164. bwme-ta1.element.desklight-46f496ab-305a-4d86-8fa3-e2c62124c75b.

Bleha, B. (2019). How much can societal turning points affect fore-casts’ accuracy in Europe? Case of post-communistic transfor-mation in Slovakia and the Czech Republic. European Journal of Futures Research, 7(6),1–12. DOI: https://doi.org/10.1186/s40309-019-0158-z.

Bleha, B., Burcin, B., Kučera, T., Šprocha, B., & Vaňo B. (2018). The Population Prospects of Czechia and Slovakia until 2060. Demo-grafie, 60, 219–233. https://www.czso.cz/documents/10180/61449038/13005318q3_219-233.pdf/dbe45dbe-27f3-4170-8d8f-de1de0d61acf?version=1.0

Bocian, A. F. (2011). Makroekonomia wzrostu – uwarunkowania globalne. Optimum. Studia Ekonomiczne, 1(49), 18–40.

Burneika, D., Daugirdas, V., & Ubarevičienė, R. (2014). Migration as a factor of development of the depopulating areas in East EU countries – The case of Lithuania. Institute of Geography and Spa-tial Organization, Polish Academy of Sciences, EUROPA XXI, 27, 79–95. DOI: http://dx.doi.org/10.7163/Eu21.2014.27.6.

Cichy, J. (2020). Wyludnienie jako czynnik wpływający na dochody własne jednostek samorządu terytorialnego. W J. Hrynkiewicz & G. Ślusarz (Red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, (217–220). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.

Coleman, D. (2005). Facing the 21st Century: New Developments, Continuing Problems. W M. Macura, A. MacDonald, &W. Haug (Red.), The new demographic regime: population challenges and policy responses (11–44). New York and Geneva: United Nations.

Dokurno, Z., (2009). Modele endogenicznego wzrostu gospodarczego jako próba projekcji aktywności gospodarczej w warunkach integracji i globalizacji. W M. Noga, & M.K. Stawicka (Red.), Modele rozwoju gospodarczego dla Polski w dobie integracji europejskiej i globalizacji (35–46). Warszawa: CeDeWu.

Gaczek, W.M. (2010). Metropolia jako źródło przewagi konkurencyjnej gospodarki regionu. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 246, 5–21.

Galiński, P. (2015). Determinants of debt limits in local governments: case of Poland. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 213, 376–382. DOI: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.554.

Głodowska, A. (2011). Wpływ rozwoju gospodarczego na sytuację demograficzną w krajach Unii Europejskiej. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 18, 394–408. bwme-ta1.element.ekon-element-000171192785.

Gornowicz, M., & Wichowska, A. (2017). Struktura demograficzna a dochody gmin województwa warmińsko-mazurskiego w latach 2010–2014. Społeczeństwo i Ekonomia, 1(7), 61–72. DOI: 10.15611/sie.2017.1.05.

Grosse, T.G. (2002). Przegląd koncepcji teoretycznych rozwoju re-gionalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 1(8), 25–48.

GUS. (2020). Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2020. Ana-lizy statystyczne. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Warszawa. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/publikacje-regionalne/opracowa-nia-zbiorcze/rozwoj-regionalny-polski-raport-analityczny-2020,11,1.html.

GUS. (2021). Produkt krajowy brutto – rachunki regionalne w latach 2017–2019. Analizy statystyczne. Warszawa. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/rachunki-regionalne/produkt-krajowy-brutto-rachunki-regionalne-w-latach-2017-2019,1,20.html

GUS. (2021a). Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Informacje statystyczne, Warszawa, (dane dla lat 2000–2021). https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/ludnosc-stan-i-struktura-ludnosci-oraz-ruch-naturalny-w-przekroju-terytorialnym-stan-w-dniu-31-12-2020,6,29.html

GUS. (2022). Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021. Analizy statystyczne. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, Warszawa. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/publikacje-regionalne/opracowa-nia-zbiorcze/rozwoj-regionalny-polski-raport-analityczny-2021,11,2.html

Gwodzicka-Piotrowska, M. (2012). Budżet gminy jako element zarządzania jednostką samorządu terytorialnego. Studia Ekono-miczne i Regionalne, 5 (2), 100–106.

Haczek, A., & Kłos, A. (2019). Zmienność migracji stałych na obszarze aglomeracji bielskiej. Annales Universitatis Paedagogicae Cra-coviensis Studia Geographica, 13, 166–177. DOI: 10.24917/20845456.13.12.

Hryniewicz, J. (2000). Endo-i egzogeniczne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. Studia Regionalne i Lokalne, 2, 53–77.

Janiszewska, A. (2019). Problemy demograficzne dużych miast w Polsce – rozwój czy regres? W B. Cieślińska (Red.), Oblicza dużego miasta: instytucje, organizacje, procesy (s. 23–53). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Kisiel, R., Szczebiot-Knoblauch, L., & Stelmaszewska, A. (2009). Em-igration and Factors Determining Return to Poland of the Gradu-ates of the Faculty of Social Sciences and Arts of the University of Warmia and Mazury in Olsztyn. Olsztyn Economic Journal, 4(1), 138–151.

Kosiedowski, W., & Potoczek, A. (2001). Strategia rozwoju jako in-strument podnoszenia konkurencyjności lokalnych jednostek te-rytorialnych. W W. Kosiedowski (Red.), Strategie i polityka rozwoju lokalnego (s. 9–24). Olecko: Wydawnictwo Wszechnica Mazurska.

Kurzynowski, A. (2020). Procesy depopulacyjne a zrównoważony rozwój. W J. Hrynkiewicz, & G. Ślusarz (Red.), Depopulacja. Uwa-runkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, (163–166), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.

Lizińska, W., Grzybowska-Brzezińska, M., Grzywińska-Rąpca, M., Babuchowska, & K., Chrobocińska, K. (2021). Uwarunkowania rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w aspekcie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego – studium empiryczne. Ostrołęka: Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika.

Łuszczyk, M. (2011). Globalizacyjne i demograficzne zagrożenia rozwoju społeczno-gospodarczego – implikacje dla Polski. Studia Ekonomiczne, Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Współczesne Problemy Demograficzne w Dobie Globalizacji – Aspekty Pozytywne i Negatywne, 95, 167–174.

Majdzińska, A. (2018). Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002–2014. Studia Demograficzne, 1(173), 23–54. DOI: https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2.

Marks Bielska, R., Lizińska, W., Babuchowska, K. & Kaczmarczyk, M. (2015.) Conditions underlying migrations from Poland to Germany and the United Kingdom. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Marks-Bielska, R., & Nazarczuk, J.M. (2012). Uwarunkowania wzrostu gospodarczego Polski w latach 2001–2012 w kontekście modelu wzrostu Solowa. Optimum. Studia Ekonomiczne, 2(56), 21–33.

Miszczuk, A. (2007). Mechanizm rozwoju lokalnego i regionalnego. W A. Miszczuk, M. Miszczuk, & K. Żuk (Red.). Gospodarka samo-rządu terytorialnego (s. 161–167). Warszawa: PWN.

Niewiadomska, A., & Sobolewska-Poniedziałek, E. (2015). Srebrna gospodarka – nowy paradygmat rozwoju starzejącej się Europy. Ekonomia XXI wieku, 3, 65–81, DOI: 10.15611/e21.2015.3.04.

Okólski, M. (2010). Wyzwania demograficzne Europy i Polski. Studia Socjologiczne, 4(199), 37–78.

Otovescu, C., & Otovescu, A. (2019). The Depopulation of Romania – is it an Irreversible Process? Revista de Cercetare si Interventie Sociala, 65, 370–388. DOI: https://doi.org/10.33788/rcis.65.23.

Piech, K. (2021). Ocena sytuacji demograficznej Polski na podstawie analizy typologii demograficznych J. Webba i J. Długosza. Urban Development Issues, 72, 42–52. DOI: https://doi.org/10.51733/udi.2021.72.04.

Szukalski, P. (2020). Depopulacja w Polsce – kilka refleksji. W J. Hrynkiewicz, & G. Ślusarz (Red.). Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje. Biblioteka Wiadomości Statystycznych, 68, 167–171. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa.

Śleszyński, P. (2018). Demograficzne wyzwania rozwoju regionalnego Polski. Studia PKZK PAN, 183, 225–247.

Wasilewska, E., & Pietrych, L. (2018). Starzenie się społeczeństwa a wzrost gospodarczy w krajach Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 18(4), 481–492. DOI: 10.22630/PRS.2018.18.4.136.

Webb, J.W. (1963). The natural and migrational components of pop-ulation changes in England and Wales 1921–1931. Economic Geography, 39(2), 130–148.

Wilkin, J. (2003). Peryferyjność i marginalizacja w świetle nowych teorii rozwoju (nowa geografia ekonomiczna, teoria wzrostu en-dogennego, instytucjonalizm). W A. Bortłomiuk (Red.), Regiony peryferyjne w perspektywie polityki strukturalnej Unii Europejskiej (s. 44–52). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Zalega, T. (2018). Proces starzenia się społeczeństwa – wybrane aspekty. Zarządzanie Innowacyjne w Gospodarce i Biznesie, 1(26), 121–139. DOI: https://doi.org/10.25312/2391-5129.26/2018_121-139.

Total abstract views : 118

PDF Downloads : 203

Wiesława Lizińska

https://orcid.org/0000-0002-6957-2846

Afiliacja

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Wydział Nauk Ekonomicznych; Katedra Polityki Gospodarczej i Regionalnej Polska

Roman Kisiel

https://orcid.org/0000-0002-3282-1378

Afiliacja

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Polska