Abstrakt

Artykuł przedstawia politykę jako system społeczny w perspektywie teorii systemów Niklasa Luhmanna. W świetle socjologii Luhmanna zjawiska polityczne są rezultatem wyodrębnienia systemu i jego ciągłej irytacji ze strony środowiska społecznego. Nowoczesne społeczeństwo odznacza się brakiem centrum i dominacją zróżnicowania funkcjonalnego, co znaczy, że o jego dynamice stanowią wyodrębnione systemy funkcjonalne gospodarki, polityki, prawa, nauki, mass mediów, oświaty i inne. W poniższych badaniach skupiam się na tych zagadnieniach, które wydają się szczególnie istotne dla funkcjonowania współczesnej polityki. Chodzi o autonomię polityki jako wyodrębnionego systemu społecznego, demokrację jako instytucjonalizację niepewności, polityzację społeczeństwa przy jednoczesnej bezsilności państwa, przekształcenia państwa dobrobytu oraz skandale polityczne i symbiozę polityki z mass mediami. Będzie to głównie przedstawienie analiz autora Die Politik der Gesellschaft, a poza tym próba interpretacji przy użyciu narzędzi teorii systemów zjawisk opisywanych w dzisiejszej politologii. Wymaga to wyjaśnienia specyficznych pojęć, takich jak wyodrębnienie (Ausdifferenzierung), autoreprodukcja (Autopoiesis), zamknięcie operacyjne, irytacje, komunikacja, funkcja i kod binarny, których znajomość jest konieczna do zrozumienia Luhmannowskiej socjologii polityki.

The article presents politics with reference to Niklas Luhmann’s systems theory as a social system. In the light of Luhmann’s sociology, political phenomena are the results of systems differentiation and its continuous “irritation” from its social environment. The modern society has no center and it is functionally differentiated, which means that its dynamics is determined by the differentiated functional systems of economy, politics, law, science, mass media, education and others. In the paper I focus on those issues that I consider especially important for the functioning of contemporary politics, like the autonomy of politics as a differentiated social system, democracy as institutionalized uncertainty, the politicization of society accompanied by a powerless state, the transformation of the welfare state, political scandals and a symbiosis of politics and the mass media. The paper is meant to be mainly a presentation of Luhmann’s analysis and is furthermore an attempt to interpret ­– by means of systems theory tools – phenomena described in today’s political science. This requires an explanation of specific concepts like (out-)differentiation (Ausdifferenzierung), self-reproduction (Autopoiesis), operational closure, irritation, function and binary code, which are essential if one is to understand Luhmann’s sociology of politics.