Horyzonty Polityki

Edytorial: Przemiany porządku światowego

2025-06-29T18:25:54+00:00

W jakim kierunku zmierzają obecne przemiany porządku świato‑
wego? Zadając to pytanie w Call for Papers do niniejszego zeszytu tematycznego, pisaliśmy: Rosyjska inwazja na Ukrainę rzuciła wyzwanie obecnemu porządkowi światowemu. Rządy autorytarne w Moskwie oraz Pekinie dążą do ustanowienia ładu międzynarodowego uznającego regionalnych hegemonów i ich strefy wpływów. Wojna w Europie przypomniała o znaczeniu siły militarnej w stosunkach międzynarodowych, ale dzisiejsze globalne konflikty to także spory ideowo-polityczne: demokracja vs. autokracja, uniwersalne prawa człowieka a wielość cywilizacji i różnorodność tradycji. Aktualne przemiany światowej polityki opisywane są przy użyciu
rozmaitych kategorii. Mówi się o zmierzchu liberalnego porządku międzynarodowego, rozpadzie porządku opartego na regułach (rules‑based international order), wyłanianiu się świata wielobiegunowego i nowej rywalizacji supermocarstw. Dychotomia „demokracje vs. autokracje” konkuruje z pojęciem rywalizacji systemowej. Chodzi o rywalizację pomiędzy tymi uczestnikami stosunków międzynarodowych, którzy bronią ładu opartego na prawie międzynarodowym, Karcie Narodów Zjednoczonych i uniwersalnych prawach człowieka, a mocarstwami takimi jak Rosja i Chiny, które domagają się uznania swoich stref wpływów, a liberalną ideę praw człowieka postrzegają jako narzędzie ingerencji w sprawy wewnętrzne. Formuła rywalizacji systemowej wydaje się bardzo abstrakcyjna, aksjologicznie neutralna i przez to mało inspirująca. Z kolei przeciwstawianie demokracji autorytaryzmowi jest mocno wartościujące i jako takie bywa instrumentalizowane w polityce krajowej, zwłaszcza w warunkach silnej polaryzacji politycznej...

Editorial: Transformations of the world order

2025-06-29T18:25:55+00:00

In what direction are today’s transformations of the world order heading? When we posed this question in the Call for Papers for the present thematic issue, we wrote: Russia’s invasion of Ukraine has challenged the existing world order. The authoritarian governments in Moscow and Beijing are striving to establish an international order that recognises regional hegemons and their spheres of influence. The war in Europe has reminded us of the significance of military power in international relations, yet today’s global conflicts are also ideological and political battles: democracy versus autocracy, universal human rights versus a plurality
of civilizations and diversity of traditions. Current shifts in world politics are described with many different
concepts. Commentators speak of the twilight of the liberal international order, the breakdown of rules-based international order, the rise of a multipolar world, and a renewed super-power rivalry. The dichotomy “democracies versus autocracies” competes with the notion of systemic rivalry, which denotes competition between actors who defend an order grounded in international law, the UN Charter, and universal human rights, and powers such as Russia and China, which demand recognition of their spheres of influence and view the liberal idea of human rights as a tool for meddling in domestic affairs. The term “systemic rivalry” can seem very abstract, axiologically neutral, and therefore not particularly inspirational. By contrast, pitting democracy against authoritarianism is highly valueladen and thus often instrumentalised in domestic politics, especially against a backdrop of sharp political polarisation...

Wielość formatów współpracy regionalnej w Europie Środkowej jako odpowiedź na wyzwania i zagrożenia

2025-06-29T18:25:55+00:00

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest identyfikacja czynników politycznych, zakłócających budowanie strategicznych relacji między państwami Europy Środkowej w drodze analizy wewnątrzregionalnych i zewnętrznych okoliczności utrudniających skuteczniejsze działanie na arenie międzynarodowej przy teoretycznie dobrze rozwiniętej sieci kontaktów w najbliższym otoczeniu regionalnym.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest wielość formatów współpracy regionalnej w Europie Środkowej, które nie przekładają się na jakość relacji bilateralnych i multilateralnych. Podstawowymi
narzędziami analizy będą metody decyzyjna i historyczna, które to pozwolą na uchwycenie procesów politycznych towarzyszących tworzeniu konkretnych formatów kooperacji w Europie Środkowej, wykorzystane z perspektywy podejścia funkcjonalistycznego.

PROCES WYWODU: Wywód składa się z czterech części. Wpierw pokazano uwarunkowania polityczne i geopolityczne Europy Środkowej po przemianach ustrojowych w regionie w rezultacie Jesieni Narodów. W dalszej kolejności przeanalizowano pierwsze pomysły na budowanie nowych formatów współ‑
pracy regionalnej po upadku żelaznej kurtyny. Dwie kolejne części poświęcono analizie Grupy Wyszehradzkiej i Inicjatywie Trójmorza jako dwóm modelowym formom współpracy państw Europy Środkowej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Artykuł pozwala postawić tezę, że z perspektywy żadnego z państw środkowoeuropejskich współpraca regionalna nigdy nie była autonomicznym priorytetem, zawsze pełniła funkcję pomocniczą w stosunku do polityki europejskiej, relacji transatlantyckich czy polityki
wschodniej. Sugerowane cytowanie: Bajda, P. (2025). Wielość formatów współpracy regionalnej w Europie Środkowej jako odpowiedź na wyzwania i zagrożenia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Podstawowym wnioskiem jest stwierdzenie, że wszystkie formaty współpracy regionalnej w Europie Środkowej były odpowiedzią na pojawiające się wyzwania polityczne generowane zewnętrznie. Z jednej strony stwarzało to dużą elastyczność w polityce zagranicznej, z drugiej jednak wszystkie te projekty miały charakter taktyczny, a nie strategiczny. Nawiązane w ten sposób relacje i zdobyte doświadczenie stwarzają szanse, by na tym fundamencie zbudować bardziej trwałą współpracę
na poziomie strategicznym.

Soft power Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej w XXI wieku – znaczenie wspólnej polityki handlowej

2025-06-29T18:25:56+00:00

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ukazanie związków pomiędzy wspólną polityką handlową a pozycją Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej oraz wykazanie, że wspólna polityka handlowa jest istotnym narzędziem soft power.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Obszary badawcze obejmują istotę i narzędzia polityki „miękkiej siły”, rosnące współzależności handlowe z państwami trzecimi w wyniku realizacji wspólnej polityki handlowej; rolę UE w wielostronnym systemie handlowym oraz głębokość i kluczowe postanowienia umów zawartych z państwami trzecimi. W artykule wykorzystano metody empiryczne (pośrednia obserwacja i opis) oraz metody ogólne, w tym dedukcję i indukcję.

PROCES WYWODU: W pierwszej części przedstawiono istotę i instrumenty soft power, a także wskazano źródła soft power UE w świetle wspólnej polityki handlowej. Następnie scharakteryzowano pozycję UE w wielostronnym systemie handlu oraz ukazano wzrost współzależności handlowych z państwami trzecimi. W ostatniej części przedstawiono zakres przedmiotowy umów handlowych zawieranych przez UE po 2010 roku, będący przejawem jej „miękkiej siły” na arenie międzynarodowej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Polityka handlowa jest głównym instrumentem soft power UE. Przyczynia się do wzrostu znaczenia UE zarówno w handlu międzynarodowym, jak i przez handel. Umowy z państwami trzecimi służą ochronie przedsiębiorców unijnych, umożliwiają „eksport” rozwiązań i standardów UE (od ochrony praw własności intelektualnej do norm technicznych, prawa konkurencji, ochrony środowiska i szeregu innych).

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: UE wykorzystuje swoją politykę handlową jako instrument dyplomatyczny. Dostęp do rynku UE wraz z pomocą finansową oraz współpraca gospodarcza są wykorzystywane we wspólnej polityce handlowej prowadzonej dla realizacji interesów geopolitycznych Unii i wspierania celów niekomercyjnych, takich jak m.in. zrównoważony rozwój, prawa człowieka i dobre rządy.

Kierunki zmian wspólnej polityki handlowej Unii Europejskiej w kontekście współczesnych wyzwań w stosunkach międzynarodowych

2025-06-29T18:25:56+00:00

CEL NAUKOWY: Głównym celem artykułu jest zidentyfikowanie i ocena kierunków zmian wspólnej polityki handlowej (WPH) Unii Europejskiej dokonywanych w obliczu nowych wyzwań związanych z występującymi w ostatnich latach zjawiskami kryzysowymi w gospodarce i niepewnością geopolityczną.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Wiodącym problemem badawczym jest rozpoznanie, w jaki sposób zmiany i dostosowania w zakresie celów, priorytetów i zadań wspólnej polityki handlowej mogą przyczyniać się do wzmocnienia międzynarodowej roli Unii Europejskiej i poprawy jej pozycji w handlu międzynarodowym. W ramach procesu badawczego wykorzystano studia literatury, analizę aktów prawa unijnego oraz analizę danych statystycznych Eurostat i WTO.

PROCES WYWODU: Analizę rozpoczęto od przedstawienia istoty i zakresu wspólnej polityki handlowej oraz ukazania jej najważniejszych zewnętrznych uwarunkowań. W dalszej kolejności przeanalizowano zmiany pozycji UE w handlu z krajami trzecimi w ostatnich latach. Istotną część rozważań stanowi identyfikacja celów i priorytetów oraz wynikających z nich zadań polityki handlowej Unii Europejskiej w świetle nowej strategii handlowej UE. W końcowej części oceniono, jakie może być znaczenie zmian WPH dla umocnienia pozycji Unii w światowym handlu.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W badanym okresie zaobserwowano zmniejszenie udziału Unii Europejskiej w handlu światowym oraz dużą zmienność dynamiki obrotów handlowych, wskazujące na podatność na zakłócenia w handlu i napięcia geopolityczne. Nowa strategia handlowa UE wspiera transformację unijnej gospodarki i zabezpiecza jej pozycję w handlu międzynarodowym.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wspólna polityka handlowa jest ważnym narzędziem do realizacji celów strategicznych UE, zwiększenia jej odporności i utrzymania pozycji handlowej UE w warunkach turbulentnego otoczenia i wysokiej niepewności w stosunkach międzynarodowych. Wiedza na temat warunków prowadzenia handlu i narzędzi polityki handlowej jest ważna dla przedsiębiorców, gdyż umożliwia im wykorzystanie pojawiających się na rynku międzynarodowym okazji handlowych oraz pokonywanie barier. Z kolei decydentom politycznym pozwala podejmować proaktywne działania na rzecz wspierania i promowania interesów oraz wartości unijnych.

ESG implementation process – stakeholders influence on European “Green Deal” politics

2025-06-29T18:25:57+00:00

CEL BADAWCZY: Celem niniejszego artykułu jest wykazanie współzależności pomiędzy szerszym otoczeniem zewnętrznym a otoczeniem bezpośrednim, poprzez identyfikację głównych interesariuszy wpływających na działania związane z Europejskim Zielonym Ładem (GD) i wdrażaniem standardów ESG.

PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Aby osiągnąć założony cel, zostaną przeanalizowane etapy wdrażania zarówno GD, jak i procesy związane z wdrażaniem ESG w sferze podmiotów sprawozdawczych. Oceniony zostanie związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy elementami otoczenia bliższego (interesariusze) a elementami otoczenia dalszego (czynniki PEST).

PROCES WYWODU: Artykuł rozpoczyna się przeglądem literatury z zakresu zrównoważonego rozwoju i koncepcji interesariuszy. Następnie przeanalizowano politykę zrównoważonego rozwoju UE oraz przykłady działań interesariuszy i ich wpływ na polityki UE. Wreszcie, metoda PEST została wykorzystana do analizy związku przyczynowo-skutkowego interesariuszy na zrównoważoną politykę UE.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Realizacja celu pozwoliła na identyfikację wpływu interesariuszy i ich zachowań na politykę UE. Artykuł pokazuje, że bazując na założeniach koncepcji interesariuszy, możliwe jest określenie stopnia wpływu głównych interesariuszy projektu GD na czynniki dalszego otoczenia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Metodę PEST należy traktować jako podstawę oceny wpływu interesariuszy na politykę GD UE. Analiza sukcesu realizacji projektu związanego z wdrożeniem GD wymaga połączenia technik związanych z otoczeniem organizacji. Zrównoważona polityka może być skutecznie wdrażana tylko poprzez dialog ze wszystkimi głównymi interesariuszami, których zachowanie znacząco wpływa na dalsze otoczenie.

Stanowisko Unii Europejskiej wobec procederu krwawych diamentów w świetle wojny rosyjsko-ukraińskiej

2025-06-29T18:25:57+00:00

CEL NAUKOWY: Celem analizy prezentowanej w artykule jest ustosunkowanie się do następujących pytań badawczych: Czy Proces Kimberley przyczynił się do wyeliminowania krwawych diamentów, a jeśli tak, to w jakim stopniu? Dlaczego diamenty rosyjskie otrzymały status „krwawych”? Jakie są działania Unii Europejskiej wobec handlu rosyjskimi diamentami mogącymi stanowić jedno ze źródeł finansowania wojny rosyjsko-ukraińskiej i jaka jest ich skuteczność?

PROBLEM i METODY BADAWCZE: „Krwawe diamenty” to inaczej diamenty konfliktowe, czyli surowe diamenty używane przez rebelianckie ruchy do finansowania konfliktów zbrojnych. Dotychczas mianem tym określano diamenty pochodzące z regionu Afryki. Wybuch wojny rosyjsko-ukraińskiej spowodował zwrócenie uwagi na fakt, iż wojna ta może być finansowana również poprzez sprzedaż diamentów przez Rosję. W celu sprostania postawionemu problemowi badawczemu wykorzystano metody obejmujące krytyczną analizę literatury przedmiotu, metody statystyki opisowej oraz metody tabelaryczno‑opisowe i wykresy wraz z syntezą wniosków.

PROCES WYWODU: Najpierw przedstawione zostało zjawisko krwawych diamentów, następnie zaprezentowano próbę ograniczenia tego procederu za sprawą wprowadzenia Procesu Kimberley. W kolejnej części dokonano analizy międzynarodowego rynku diamentów. Finalnie podjęto próbę oszacowania wpływów do rosyjskiego budżetu, pochodzących ze sprzedaży diamentów przez Alrosę.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Na podstawie przeprowadzonej analizy dowiedziono, iż Rosja jestnajwiększym producentem diamentów na świecie, a spółki państwowe wydobywające diamenty Alrosa i Catoca zasilają jej budżet ogromnymi dochodami.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Analiza wykazała, że Proces Kimberley znacząco ograniczył obecność krwawych diamentów z Afryki w handlu międzynarodowym. Jednak finansowanie wojny rosyjsko-ukraińskiej, prawdopodobnie z udziałem środków pochodzących ze sprzedaży rosyjskich diamentów, doprowadziło do powstania nowej kategorii – „rosyjskich krwawych diamentów”. Dotychczasowe działania Unii Europejskiej, zwłaszcza w perspektywie ich skuteczności, wydają się niewystarczające wobec skali problemu.

EU Collective Assistance to Ukrainian Self-Defence: Forms and Means of A New Kind of European Security Policy Response

2025-06-29T18:25:58+00:00

RESEARCH OBJECTIVE: The research objective of this article is to explore the defining features of EU assistance to Ukraine by means of previously untested forms of collective action.

THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: EU members took various national measures in response to the Russian aggression against Ukraine. In addition to support from EU members, an unprecedented modality of collective military assistance emerged in the practice of the European Union following February 2022. The nature, various aspects and purpose of this novel course of EU foreign and security policy action will be examined and identified mainly on the basis of EU acts and documents as primary sources of explanatory relevance for the understanding of both the objectives and the chosen means of implementation.

THE PROCESS OF ARGUMENTATION: After a brief review of coordinated military assistance from outside the EU and non-military aid from the Union, the mobilization of the European Peace Facility (EPF) is examined as a specific financial instrument of military assistance. For the proper identification of the nature and scope of EU defence aid to Ukraine, it is explained how the EU initiated and covered the costs of military training activities and transfers of various military assets through recourse to the EPF.

RESEARCH RESULTS: All forms of defence aid have been decided upon jointly and mostly financed from the EPF as a particular tool of collective burden-sharing. Therefore, EU defence support to Ukraine has been carried out as collective assistance because of the nature of its approval and financial resources underlying the transfer of equipment and training activities.

CONCLUSIONS, INNOVATIONS, AND RECOMMENDATIONS: The EPF has served as a useful vehicle for the “mutualisation” of financial costs and the coordination of military hardware and “software” (skills and knowledge) transfers from EU Member States into collectively funded assistance for Ukrainian self-defence.

Prakseologiczne aspekty organizacji dowodzenia w kontekście proponowanych zmian organizacji dowodzenia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

2025-06-29T18:25:58+00:00

CEL NAUKOWY: Głównym celem i istotą niniejszego artykułu jest analiza rozwiązań zaproponowanych w dwóch projektach Ustawy o działaniach organów władzy państwowej na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, dotyczących organizacji dowodzenia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na strategicznym i operacyjnym poziomie dowodzenia.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie, co tak naprawdę badane projekty zawierają w sobie w sensie merytorycznym w odniesieniu do organizacji dowodzenia i co w związku z tym może to dla niej oznaczać. Podstawowymi metodami badawczymi (teoretycznymi) były analiza, synteza, wnioskowanie i uogólnienie. W celu odpowiedzi na pytania badawcze przeanalizowano treść projektów ustawy oraz publikacje zwarte i artykuły dotykające przedmiotu badań.

PROCES WYWODU: W rozważaniach wstępnych ukazano rolę i znaczenie projektów złożonych przez Prezydenta Rzeczypospolitej w procesie reformy organizacji dowodzenia w Wojsku Polskim. W kolejnych fragmentach analizie poddano stan wyjściowy organizacji dowodzenia sił Zbrojnych RP oraz szczegóły i ocenę zaproponowanych w projektach zmian.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W artykule wskazano, iż z jednej strony proponowane w projektach ustaw zmiany stanowią próbę uporządkowania dotychczasowego zamieszania w zakresie poziomów dowodzenia: strategicznego, operacyjnego i taktycznego, co należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Z drugiej zaś w tych samych propozycjach da się dostrzec niezrozumienie istoty dowodzenia na poziomie operacyjnym (dowodzenia w działaniach połączonych) i jego powiązań z rodzajami sił zbrojnych oraz samą organizacją dowodzenia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W dążeniu do modyfikacji struktur dowodzenia sił zbrojnych nie powinno się zapominać o uporządkowaniu politycznej nadbudowy wojskowego systemu dowodzenia, czyli organizacji kierowania obroną państwa na poziomie strategiczno-politycznym, w tym szczególnie na identyfikacji naukowo uzasadnionej odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: Kto, w sensie osoby w strukturze państwa lub organu państwa, powinien kierować obroną kraju w przypadku wojny? Kto powinien być Naczelnym Dowódcą SZ RP na czas wojny?

Koncepcja demokracji i jej związków z chrześcijaństwem w ujęciu Henri Bergsona, Jacques’a Maritaina i Roberta Schumana

2025-06-29T21:28:58+00:00

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zestawienie sposobów ujmowania demokracji i jej związków z chrześcijaństwem przez Henriego Bergsona i Jacques’a Maritaina w kontekście koncepcji demokracji powszechnej Roberta Schumana.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Analiza i interpretacja pism Bergsona i Maritaina, w których sformułowana jest koncepcja demokracji prawdziwej (Bergson) i personalistycznej (Maritain), ukazuje zarazem osadzenie tych koncepcji w wypracowanych przez nich całościowych systemach filozoficznych.

PROCES WYWODU: Porządek wywodu obejmuje koncepcję „demokracji powszechnej” Schumana; analizę związków demokracji z chrześcijańską inspiracją u Bergsona i Maritaina na tle ich całościowych wizji człowieka, moralności i religii. Na koniec postawiono pytanie o możliwość i granice przekładu obu wizji demokratycznych na praktykę społeczną i ustrojową.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Koncepcje demokracji w ujęciu Bergsona, Maritaina i Schumana współbrzmią zarówno w twierdzeniu, że demokracja, we właściwym tego terminu znaczeniu, zrodziła się dopiero pod wpływem oddziaływań głoszonej przez chrześcijaństwo Ewangelii, jak i w republikańskim rozumieniu istoty tego rodzaju demokracji. Zarazem jednak koncepcje te, filozoficznie, istotnie się od siebie różnią, zważywszy na fakt, że immanentny, panwitalistyczny ewolucjonizm Bergsona i transcendentnie otwarty ontologiczny realizm Maritaina inspirowany tomizmem i wyprowadzanym zeń chrześcijańskim personalizmem zakreślają istotowo różne horyzonty ludzkiego bycia i uspołecznienia.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Jakkolwiek różnice na głębszym poziomie refleksji prowadzą do nieraz odmiennych opisów instytucji i ideałów demokratycznych, wizje polityczności Bergsona i Maritaina zbiegają się w republikańskim uznaniu wagi obywatelskiej przyjaźni i ogłady duchowej.

Samozatrucie demokracji liberalnej

2025-06-29T18:26:00+00:00

CEL NAUKOWY: Celem naukowym jest ukazanie problemu samonegacji demokracji liberalnej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Kondycja demokracji liberalnej obecnie podlega zasadniczej krytyce. Problem badawczy dotyczy przyczyn tego stanu rzeczy, którego autorzy upatrują w zjawisku „samozatrucia” demokracji liberalnej. W nawiązaniu do „społeczeństwa otwartego”, które było symbolem otwartości, swobody, tolerancji i pluralizmu, można zadać pytanie, czy demokracja liberalna poprzez konsekwentną realizację własnych postulatów nie stała się powodem zagrożenia dla wartości demokratycznych. Dokonano analizy paradygmatu demokracji liberalnej i społeczeństwa otwartego wspartej analizą filozoficzno-historyczną.

PROCES WYWODU: Artykuł rozpoczyna się od próby syntetycznej definicji społeczeństwa otwartego i jego samonegacji, które leży u podstaw demokracji liberalnej. Następnie analizie poddana jest historia idei demokracji liberalnej w powiązaniu ze sprzecznościami, które z niej wynikają. Na tej podstawie wyartykułowano przyczyny kryzysu demokracji liberalnej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza problemu samonegacji społeczeństwa otwartego wykazała słabość demokracji, która powinna obawiać się nie tylko wrogów zewnętrznych. Konsekwentne wypełnianie założeń demokracji może nieuchronnie prowadzić ją do „samozatrucia”. Historia demokracji liberalnej stanowi idealny przykład takiego procesu i wyjaśnia powody jej kryzysu współcześnie.

WNIOSKI, INNOWACJE I REKOMENDACJE: We wnioskach autorzy wskazują, że założenia pluralizmu, liberalizmu, demokracji stanowią istotne zagrożenie dla współczesnego stanu demokracji liberalnej. Ponadto opierając się na definicji samonegacji, wyjaśniają powody kryzysu, z jakim się współcześnie borykamy.

Respublica Saecularis. Francisco de Vitoria o człowieku, władzy i dobru wspólnym

2025-06-29T18:26:00+00:00

CEL BADAWCZY: Celem badawczym artykułu jest analiza koncepcji państwa Francisca de Vitorii oraz jej teologicznych fundamentów.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem analizowanym w artykule jest geneza oraz zakres władzy politycznej w teologii politycznej Francisca de Vitorii. Stanowi ona próbę rekonstrukcji porządku politycznego w nowej sytuacji politycznej, społecznej i religijnej XVI stulecia. Rozpad jedności Christianitas oraz rozwój partykularyzmów politycznych i eklezjalnych doprowadził do zakwestionowania dotychczasowych fundamentów, na których wznosiło się średniowieczne państwo i był budowany porządek społeczny. De Vitoria w swojej propozycji próbuje przywrócić jedność polityczną poprzez odwołanie się nie do wspólnej religii, lecz do uniwersalnych zasad wyprowadzonych z prawa naturalnego.

PROCES WYWODU: Artykuł rekonstruuje główne elementy wywodu de Vitorii oparte na prawie naturalnym, z którego hiszpański filozof wyprowadza społeczny charakter człowieka, konieczność istnienia władzy politycznej, konwencjonalny charakter ustrojów politycznych, granice władzy oraz definicję tyranii i prawa oporu.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Teologia polityczna de Vitorii pokazuje alternatywne możliwości rozwiązania problemu jedności ładu politycznego oparte nie na zasadzie suwerenności oraz absolutnej władzy państwa, lecz na prawie naturalnym, wspólnym wszystkim ludziom bez względu na wyznanie, które ma swe źródło w rozumie partycypującym w uniwersalnym porządku.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Tekst pokazuje wyartykułowaną przez teologię katolicką koncepcję ładu politycznego opartego na wspólnych wszystkim ludziom zasadach moralnych.

O statusie kłamstwa w polityce

2025-06-29T18:26:00+00:00

CEL NAUKOWY: Celem jest próba ukazania statusu kłamstwa, które pojawia się w przestrzeni politycznej (kłamstwa politycznego). Własności tej odmiany kłamstwa zostaną rozpatrzone na gruncie demokracji liberalnej.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Na potrzeby badania przyjmuje się antynaturalistyczną perspektywę, zgodnie z którą świat społeczny jest społecznie konstruowany. W takim ujęciu kontekstualny charakter zdarzenia, jakim jest kłamstwo, będzie stanowić zarazem jego uzasadnienie, jak i przesądzać o jego formie, funkcji i skuteczności.

PROCES WYWODU: Analiza zostanie przeprowadzona poprzez ukazanie sprzeczności rysującej się pomiędzy dwoma perspektywami warunkującymi określone możliwości postrzegania rzeczywistości i działania: 1) dysponentów władzy/machiny organizującej życie zbiorowe; oraz 2) jednostek.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zakładając pewien niekorzystny bieg zdarzeń, należy zauważyć, że racjonalność przejawiająca się poprzez instrumentarium, którego bezpośrednim dysponentem pozostaje państwo, stanowi pozorne, jakkolwiek dość skuteczne antidotum na postępującą dekonstrukcję integralności podmiotu we współczesnym świecie. Oferuje jednostce na ogół złudzenie uczestnictwa i współdecydowania. W tych warunkach kłamstwo pozostające na usługach władzy w demokracji liberalnej, wprzęgnięte w subtelny system nacisku i kontroli, stać się może zasadą polityki, skutecznym narzędziem panowania. Przestrzeń kłamstwa tworzy dogodne warunki dla procesu prywatyzacji państwa.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Warunkiem przerwania postępującego, indukowanego systemowo racjonalnego procesu, zmierzającego w kierunku zawładnięcia, wydaje się odzyskanie przez zmanipulowane jednostki władzy nad własną wolą. Sposobem na ratowanie tej integralności może być stopniowe nabywanie wprawy w nieuleganiu złudzeniom politycznej interpretacji świata.

The army as a source of many systemic and methodological solutions in quality management

2025-06-29T18:26:01+00:00

CEL NAUKOWY: Rozpoznanie i przeanalizowanie kluczowych, stosowanych współcześnie systemów i metod zarządzania jakością wywodzących się z wojskowości.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy: Czy procedury, wytyczne i standardy pochodzące z obszaru wojskowości wywarły wpływ na kierunek rozwoju systemów i metod w obszarze zarządzania jakością, a jeśli tak, to jaki? Zastosowano metodę przeglądu źródeł normatywnych, specyfikacji oraz wytycznych, analizę krytyczną literatury przedmiotu oraz metodę syntezy i wnioskowania logicznego.

PROCES WYWODU: Przedstawiono znaczenie wojskowych standardów jakościowych oraz ich wpływ na rozwój współczesnych systemów i metod zarządzania jakością w sferze biznesowej.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Potwierdzono historyczne i współczesne związki zarządzania jakością z wojskowością. Zaprezentowano systemy zarządzania jakością, systemy pokrewne, metody wywodzące się z wojskowości. Zwrócono uwagę na normy ISO serii 9000 i pokrewne, na standardy AQAP, metodę FMEA oraz jej modyfikacje, stosowane w branży spożywczej.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Militarna inspiracja w postaci standardów obejmuje różne obszary działania, branże i podmioty. Szczególnym przykładem jest przemysł spożywczy, który korzysta z wzorców działania wypracowanych na bazie systemów oraz metod. Podejścia wywodzące się z wojskowości pozwalają organizacjom się rozwijać i bronić w niepewnym otoczeniu, lepiej odczytywać i realizować potrzeby klientów, ponadto mają wpływ na budowę gwarantowanego łańcucha dostaw. Zajęcie się tematem można uznać za oryginalny, nowatorski wkład do nauki o zarządzaniu i jakości i nie tylko. Wiele skutecznych rozwiązań, np. systemowych, ze sfery wojskowej nie zostało jeszcze spopularyzowanych, co oznacza, że istnieje bogaty arsenał podejść, które mogą być wykorzystane w przyszłości w zarządzaniu jakością w sferze biznesowej.

Polityka państwa jako kluczowy element ekosystemu przedsiębiorczości w procesach cyfrowej transformacji gospodarki

2025-06-29T18:26:01+00:00

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie, które elementy ekosystemu przedsiębiorczości wpływają na procesy cyfryzacji gospodarki (w opinii polskich przedsiębiorców).

PROBLEM I METODY BADAWCZE: W literaturze przedmiotu wymiary, filary i elementy ekosystemu przedsiębiorczości są przez autorów definiowane w zróżnicowany sposób, jednakże uspójnienie pojęć dla wszystkich wspólnych obszarów pozwala na zbadanie, które z nich mają największe znaczenie w akceleracji postępu technologicznego (cyfryzacji). Do realizacji tego celu wykorzystano dane zebrane w ogólnopolskim badaniu przedsiębiorstw (n=302).

PROCES WYWODU: W opracowaniu przeprowadzono analizy pojęć ekosystemu przedsiębiorczości i jego wymiarów, a także cyfryzacji procesów zachodzących w ekosystemie. Wskazano na konieczność dualnego spojrzenia na procesy cyfryzacji, tj. od wewnątrz (co przedsiębiorstwa robią, by wprowadzać cyfryzację) i z zewnątrz (jak ekosystem przedsiębiorczości wpływa na procesy cyfryzacji).

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki przeprowadzonych badań wskazują jednoznacznie na główną rolę polityki państwa w zakresie wzmacniania procesów cyfryzacji, pozostałe elementy zostały ocenione jako istotne, jednak zależą od wielkości i sektorów gospodarki, w których działają przedsiębiorstwa.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Polityka rządowa jest najsilniej oddziałującym elementem ekosystemu przedsiębiorczości. Wpływa na procesy cyfryzacyjne i podejmowane działania adaptacyjne przedsiębiorstw niezależnie od ich wielkości. Dalsze badania nad ekosystemem i jego strukturą powinny uwzględniać rolę przedsiębiorstw w funkcjonowaniu tego układu jako całości.

Pasierbek, W., & Wach, K. (Red.) (2024). Ekonomia międzynarodowa. Seria „Słowniki Społeczne”. W. Pasierbek, & B. Szlachta (Red.). Kraków: Wydaw-nictwo Naukowe Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie [recenzja]

2025-06-29T18:26:02+00:00

Recenzowana monografia jest kontynuacją projektu „Słowniki Społeczne”, rozpoczętego w 2019 r., i dotyczy obszarów ekonomii międzynarodowej. Stanowi klucz interpretacyjny do ważnych zagadnień i procesów gospodarczych mających miejsce w warunkach pogłębiającej się integracji regionalnej i globalizacji, postępu technologicznego oraz pojawiających się nowych zjawisk w sferze handlu międzynarodowego, na międzynarodowych rynkach walutowych i finansowych. Ze względu na złożoność tych zjawisk i procesów, a także dynamikę ich zmian wyjście poza typowy standard encyklopedyczny, ograniczający się do krótkiego wyjaśniania pojęć, zasługuje na uznanie. Odpowiada ono zapotrzebowaniu edukacyjnemu w obszarze ekonomii międzynarodowej. Takie rozbudowane, „esejowe” wyjaśnianie pojęć, natury zjawisk i procesów gospodarczych o charakterze międzynarodowym pozwala nie tylko na pokazanie ich współzależności, uwarunkowań i kierunków zmian, ale przede wszystkim na określenie wyzwań stojących przed Polską i innymi krajami, jak również przed gospodarką globalną...

Łabędź, K. (Red.) (2024). Socjologia i psychologia po-lityki. Seria „Słowniki Społeczne”. W. Pasierbek, & B. Szlachta (Red.). Kraków: Wydawnictwo Nauko-we Uniwersytetu Ignatianum w Krakowie [recenzja].

2025-06-29T18:26:02+00:00

Jedną z „osobliwości” nauk społecznych jest ich refleksyjność. Przypomina o tym we Wprowadzeniu (s. 10–11) Krzysztof Łabędź, socjolog i politolog, redaktor recenzowanego tomu. Socjologia, będąc naukowym samoopisem społeczeństwa, ma wpływ na badaną rzeczywistość, o ile w spopularyzowanej formie znajduje zastosowanie w życiu codziennym. Dzieje się tak zwłaszcza dzisiaj za pośrednictwem licznych podręczników, poradników, przewodników i właśnie słowników. Wiedza psychologiczna popularyzowana jest ponadto za pomocą różnych form terapii, doradztwa i coachingu. W dobie późnej nowoczesności socjologia jako ważny element „instytucjonalnej refleksyjności” (Giddens, 2010) dostarcza aktualnej wiedzy na temat zachodzących zmian społecznych, wpływając jednocześnie do pewnego stopnia na ich kształt i kierunek. Dotyczy to zarówno wielkich procesów globalnych, jak i kształtowania się jednostkowych tożsamości...